Jan Herma, ur. 1935 w Goleszowie, zm. 10 września 2019 w Cieszynie, był uznawanym w Polsce artystą rzeźbiarzem, który zyskał reputację jako twórca pomników i pedagoga. Swoją artystyczną podróż rozpoczął w malowniczym Goleszowie, położonym na Śląsku Cieszyńskim, gdzie przyszedł na świat.
Po ukończeniu studiów artystycznych na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, zdobył dyplom z wyróżnieniem w 1961 roku, specjalizując się w rzeźbie w pracowni profesora Jerzego Bandury. Poza studiami rzeźby, Jan Herma dodatkowo eksplorował grafikę, co wzbogaciło jego twórczość o różnorodne formy artystyczne. W przyszłości uzyskał tytuł naukowy profesora sztuk plastycznych, co potwierdzał jego wysoki poziom wiedzy oraz umiejętności.
W swoim życiu artystycznym, Herma był członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków oraz pełnił rolę rzeczoznawcy Ministerstwa Kultury i Sztuki w dziedzinie rzeźby współczesnej. Jego zaangażowanie w życie artystyczne było widoczne nie tylko w jego twórczości, ale także w pracy zawodowej.
W latach 1961–1977, pracował w Zakładach Elektromaszynowych „Celma” w Cieszynie, gdzie pełnił funkcję plastyka-projektanta, koncentrując się na aspektach informacji wizualnej. Następnie, od 1973 do 2006 roku, związany był z Filią Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Tam współorganizował Kierunek Wychowania Plastycznego oraz kierował Zakładem Rzeźby w Instytucie Sztuki, a także pełnił funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Kształcenia Plastycznego oraz zastępcy dyrektora Instytutu Sztuki.
Jan Herma był dumnym ojcem dwóch synów: Tomasza (1966–2012), który również był artystą rzeźbiarzem, oraz Macieja. Jego życie zakończyło się w Cieszynie, gdzie został pochowany na cmentarzu ewangelickim, pozostawiając po sobie bogate dziedzictwo artystyczne i niezatarte ślady w sercach tych, którzy go znali i podziwiali jego prace.
Twórczość
Jan Herma był wszechstronnym artystą, który rzęźbił w różnorodnych materiałach, takich jak drewno, kamień, brąz oraz tworzywa sztuczne. Jego działalność obejmowała również medalierstwo.
W ramach swoich projektów, Herma tworzył architekturę wnętrz, zajmując się aranżacją przestrzeni biurowych, urzędów, sklepów, restauracji oraz hoteli. Ponadto, projektował wnętrza kościołów, wykonując m.in. prace w Jastrzębiu, Cisownicy, Golasowicach oraz Ustroniu Polanie.
Artysta był także zaangażowany w projektowanie graficzne oraz identyfikację wizualną, współtworząc wiele kampanii reklamowych. Jego pasja do fotografii zaowocowała licznymi wystawami indywidualnymi oraz zbiorowymi, za które otrzymał wiele nagród i wyróżnień zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym.
Również sztuka sakralna była istotnym elementem jego twórczości, co podkreśla jego zaangażowanie w realizację wielkich projektów artystycznych.
Prace
Jan Herma jest uznawanym artystą, który znacząco przyczynił się do kultury i sztuki poprzez swoją działalność rzeźbiarską. Jego dorobek obejmuje wiele pomników, które zostały wzniesione na cześć różnych wydarzeń i osób. Do najważniejszych z nich należą:
- pomnik ofiar faszyzmu w Cieszynie, stworzony we współpracy z A. Bilewiczem,
- pomnik ofiar faszyzmu w Goleszowie,
- pomnik ku pamięci ofiar pożaru rafinerii w Czechowicach-Dziedzicach,
- pomnik dla Marii Curie – Skłodowskiej w Cieszynie – Marklowicach,
- pomnik Mendelejewa w Cieszynie – Marklowicach,
- mogiełka „Zasłużonych Miasta Cieszyna” w Cieszynie,
- pomnik kompozytora Jana Sztwiertni w Wiśle,
- pomnik Juliana Ochorowicza w Wiśle,
- pomnik Pawła Stalmacha w Cieszynie,
- pomnik gen. Jerzego Ziętka w Ustroniu,
- popiersie pielęgniarki przed Szpitalem Śląskim w Cieszynie,
- pomnik „Wolności 1918” w Cieszynie,
- pomnik Harcerek i Harcerzy w Cieszynie,
- pomnik ks. Jerzego Trzanowskiego w Cieszynie,
- pomnik upamiętniający zburzoną Synagogę w Skoczowie,
- rekonstrukcja zburzonego Pomnika Legionistów Śląskich w Cieszynie, nad którą sprawuje nadzór,
- pomnik prof. Jana Szepańskiego w Ustroniu,
- odtworzenie pomnika „Naszym Bohaterom” poległym w obronie Śląska Cieszyńskiego w latach 1918–1920 w Skoczowie.
Oprócz tych imponujących prac, artysta jest także autorem licznych rzeźb plenerowych, płaskorzeźb oraz rzeźbiarskich akcentów we wnętrzach budynków użyteczności publicznej. Zrealizował również wiele tablic portretowych w brązie i marmurze, poświęconych znaczącym Polakom, takim jak naukowcy, artyści oraz działacze narodowi i religijni, na obszarze Śląska.
W okresie od 1961 do 1970 roku tworzył wyjątkowe cykle nazwane Formami biologicznymi, które były wytwarzane z drewna. Po 1989 roku, skupił się na rzeźbach kameralnych z brązu, mosiądzu, aluminium oraz żywic syntetycznych. Głównym motywem jego najnowszych prac jest często refleksja nad ludzkim losem, które kształtowane są przez zmagania z życiem, tragedie oraz nadzieje. Rzeźby takie jak „Drzewa nadziei”, „Uskrzydlone” oraz „Pory roku” są wyrazem jego osobistych przeżyć i emocji związanych z codziennym obcowaniem z ludźmi i rzeczywistością.
Na przestrzeni całej swojej kariery artystycznej, Jan Herma prezentował swoje dzieła na licznych wystawach, zarówno indywidualnych, jak i zbiorowych, w Polsce oraz za granicą.
Nagrody i odznaczenia
Jan Herma w ciągu swojej działalności artystycznej zdobył wiele prestiżowych nagród i odznaczeń doceniających jego wkład w sztukę sakralną oraz kulturę regionu.
W 1988 roku został wyróżniony nagrodą Błogosławionego Brata Alberta, która przyznawana jest osobom osiągającym sukcesy w sztuce sakralnej. To ważne uznanie stanowi dowód na jego talent i zaangażowanie w pielęgnowanie duchowości za pomocą sztuki.
W 2003 roku Herma otrzymał Nagrodę Powiatu Cieszyńskiego w dziedzinie kultury, która obecnie nosi imię ks. Leopolda Jana Szersznika. Otrzymał ją w kategorii twórczości artystycznej, co ukazuje jego znaczący wpływ na artystyczne ukazywanie historii oraz kultury Śląska Cieszyńskiego.
W 2008 roku uzyskał Srebrną Cieszyniankę Miasta Cieszyna, co jest kolejnym dowodem na jego artystyczne osiągnięcia.
Kolejnym istotnym wyróżnieniem była nagroda Śląski Szmaragd, przyznana w 2011 roku przez Katowicką diecezję Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Nagroda ta honoruje ludzi, którzy łączą różne religie, narodowości i kultury poprzez swoją działalność.
Warto również zwrócić uwagę na inne tytuły i odznaczenia, które otrzymał: tytuł Zasłużonego Działacza Kultury, Zasłużonego dla Województwa Bielskiego i Katowickiego, oraz Zasłużonego dla Miasta Cieszyna. Oprócz tego, uhonorowano go Złotą Odznaką za zasługi dla Uniwersytetu Śląskiego, a także Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi.
Pozostali ludzie w kategorii "Inne":
Franciszek Palarczyk | Helena Molak | Jerzy Klus | Józef Sztwiertnia | Zbigniew Kowalczyk (duchowny) | Tadeusz Raszyk | Jan Rymorz | Ryszard GabryśOceń: Jan Herma